Pytania
1. Co językoznawcy rozumieją pod pojęciem ‘gramatyka uniwersalna’?
Gramatyka uniwersalna to system abstrakcyjnych kategorii i reguł, które leżą u podstaw wszystkich ludzkich języków. Wielu językoznawców sądzi, że dzieci rodzą się z tym wrodzonym systemem, który pozwala im nabyć ich język ojczysty.
2. Podaj przykład uniwersalium implikacyjnego.
Jeśli język ma gramatyczny wykładnik liczby podwójnej, to ma też gramatyczny wykładnik liczby mnogiej.
3. Jaki jest model (i modelowy język) dla tradycyjnych gramatyk? Dlaczego stosowanie tego modelu do opisu innych języków jest problematyczne?
Modelem była łacina i łacińskie gramatyki antyczne i średniowieczne. Problem z gramatykami łacińskimi polegał na tym, że
(i) model taki opisuje tylko te kategorie, które istnieją w łacinie. Na przykład łacina nie ma rodzajników, więc gramatyki np. angielskiego oparte na tradycyjnym modelu nie opisywały tej kategorii.
(ii) modelu używano często bardzo rygorystycznie - z założeniem, że wszystkie kategorie występujące w łacinie miały być opisane też dla innych języków. Tak powstały absurdy w stylu ‘przypadków’ w angielskim.
4. Czym jest lista Swadesha? Jakiego typu wyrazy zawiera (podaj przykłady)? Do czego używane są takie listy?
Lista Swadesha, która swą nazwę wzięła od nazwiska językoznawcy Morrisa Swadesha, to lista słownictwa podstawowego. Wyrazy na tej liście odnoszą się do codziennych rzeczy i czynności obecnych w kulturach całego świata, np. ‘słońce’, ‘oczy’, ‘jeść’. List Swadesha używa się do (i) porównywania języków ze sobą celem ustalenia stopnia pokrewieństwa między nimi; (ii) w dokumentacji języków, do tworzenia inwentarza słownictwa danego języka.
5. Czy wszystkie języki mają słowo na ‘brat’ i ‘siostra’? Wyjaśnij możliwe różnice.
Nie, nie wszystkie języki mają słowa znaczące dokładnie to samo, co polskie brat i siostra. Czasami znaczania są węższe, np. mogą w języku istnieć słowa oznaczające ‘starszego brata’ i ‘młodszego brata’. Niekiedy znaczenie jest szersze, np. kiedy jedno słowo oznacza zarówno ‘brat’, jak i ‘kuzyn’. W niektórych językach wiek jest ważniejszy, niż płeć, więc istnieją w nich słowa oznaczające np. ‘starsze rodzeństwo’, które odnszą zarówno do brata, jak i do siostry.